DẠ DÀY SA

(Vị Hạ Thùy - Gastrotose - Gastrotis)

Đại Cương

Dạ dày sa là tình trạng toàn bộ dạ dày bị xệ (sa) xuống so với vị trí bình thường.

Nguyên Nhân

+ Bịnh thường do độ căng của gân cơ của thành bụng gây ra: Thiếu mỡ ở vách bụng, gân cơ lỏng lẻo, áp suất bụng giảm xuống gây ra.

- Người cơ thể suy nhược, bụng hẹp dài... hoặc do một nguyên nhân nào đó thường ép vào bụng trên và ngực. Những người đang mập mà gầy đi một cách nhanh chóng quá. Phụ nữ sinh đẻ nhiều, đều dễ bị dạ dày sa.

- YHCT cho là chủ yếu bởi Tỳ Vị hư yếu,trung khí bị hạ hãm ở dưới gây ra. Tỳ Vị là gốc của trung khí, Tỳ lại chủ cơ nhục và chuyển vận hóa, nếu TỲ hư thì vận hóa không đều, không đủ trung khí để đưa lên làm cho dạ dày sa xuống.

Triệu Chứng

Gầy ốm, thiếu sức, ăn uống kém,ngực và dạ dày đầy trướng khó chịu nhất là sau khi ăn. Cũng có khi sau khi ăn cảm thấy bụng sa xuống và đau thắt lưng hoặc ói mửa, ợ, đại tiện không bình thường, hễ nằm ngang thì cảm thấy dễ chịu, rêu lưỡi mỏng nhạt, mạch Nhu mà vô lực.

Điều trị:

1- Hương Sa Lục Quân Tử Thang (Cục Phương): Đảng Sâm 20g, Phục Linh12g, Bạch Truật 8g, Sa Nhân 4g, Trần Bì 8g, Mộc Hương 4g, Bán Hạ 8g.

(Đây là bài Lục Quân Tư ûThang thêm Mộc Hương và Sa Nhân. Nhân Sâm bổ khí, Bạch Truật kiện TỳØ vận thấp, phối hợp với nhau làm chủ dược; Phục Linh thấm thấp, Cam thảo giúp Nhân Sâm ích khí, hòa trung; Bán hạ táo thấp, hóa đàm; Trần bì lý khí, hóa đàm; Mộc hương điều khí, chỉ thống; Sa Nhân tiêu thức ăn).

2-Sinh Miên Kỳ 20g, Thạch Xương Bồ (rễ) 1,6g, Công Đinh Hương 1,6g, Nhi Trà 2g. Sắc uống.

3- Đảng Sâm 12g, Bạch Truật 8g, Hoàng Kỳ 12g, Đương Quy 12g, Trần Bì 6g, Thăng Ma 3,2g, Sài Hồ 6g, Cam Thảo 4g, Bán Hạ 6g, Phục Linh 12g, Sinh khương 3 lát, Táo 2 qủa. Sắc uống.

- Sách:’380 Bài Thuốc Hiệu Nghiệm Đông Y’ của Trung Y Thượng Hải dùng bài Chỉ Truật Thang: Chỉ Thực 7 qủa, Bạch Truật 12g. Sắc uống.

(Bài này nguyên của sách Kim Quỹ, dùng để chữa ‘Thủy Ẩm’, lâm sàng ngày nay cho thấy cái mà gọi là ‘Thủy Ẩm’mà bài thuốc này điều trị là biểu hiện lâm sàng của chứng dạ dày sa. Bạch Truật kiện Tỳ, Chỉ thực tiêu bỉ. Tuy nhiên nghiên cứu gần đây cho thấy Chỉ Thực có tác dụng làm tăng sức co bóp của Vị Trường. Vì vậy bài thuốc này rất thích hợp với bịnh dạ dày sa).

- Sách Thiên Gia Diệu Phương dùng:

1- Bổ Trung Ích Khí Thang Gia Giảm: Đảng Sâm 20g, Hoàng Kỳ 40g, Thăng Ma 8g, Cam Thảo 4g, Sài Hồ 8g, Trần Bì 10g. Sắc uống ngày 1 thang.

2- Ôn Thận Thăng Dương Thang: Hắc Phụ Phiến 4-10g, Đương Quy 10g, Nhục Thung Dung 12g, Bạch Thược 12-20g, Thục Địa 20g, Trầm Hương 4g, Cát Cánh 4g, Đỗ Trọng 4g, Nhục Quế 6g, Lạt Vị Bì 12g. Sắc uống.

3- Tứ Kỳ Thang: Hoàng Kỳ 20g, Bạch Truật 16g, Chỉ Xác 16g, Phòng Phong 12g. Sắc uống.

4- Bổ Nguyên Phục Vị Thang: Đảng Sâm 12g, Bạch Truật 10g, Vân Linh 10g, Khấu Nhân 6g, Sa Nhân 6g, Chỉ Xác 6g, Hậu Phác 6g, Mạch Nha 6g, Cốc Nha 6g, Thần Khúc 6g, Sơn Tra 6g, Mộc Hương 4g, Hoài Sơn 16g, Cam Thảo 6g, Kê Nội Kim 12g, Đại Táo 6 qủa, Trần Bì 6g. Sắc uống.

5- Ích Khí Thăng Hãm Thang (Trung Quốc Trung Y Bí Phương Đại Toàn): Hoàng kỳ (chích) 120g, Phòng phong 3g, Bạch truật (sao) 9g, Chỉ xác (sao) 15g, Cát căn (nướng) 12g, Sơn thù du 15g. Sắc uống.

TD: Ích khí, kiện Tỳ, thăng dương cử hãm. Trị dạ dày sa (do Tỳ hư khí hãm).

Đã trị 30 ca. Tổng kết đạt 100%.

6- Thăng Vị Thang (Tân Trung Y 1986, 9): Sài hồ, Trần bì đều 10g, Hoàng kỳ 24g, Đảng sâm 15g, Bạch truật, Bạch thược, Phục linh, Chỉ thực, Cát căn đều 12g, Sơn dược 30g, Chích thảo 6g. Sắc uống.

TD: Ích huyết, sơ Can, ích khí, kiện Tỳ, thăng Vị, cử hãm. Trị dạ dày sa.

Trị 40 ca, khỏi 11, có chuyển biến 27, không kết quả 2. Tổng kết đạt 95%.

Kinh nghiệm điều trị của Nhật Bản (Theo ‘Chinese Herbal Medicine And The Problem Of Agging’).

+ Chân Vũ Thang: dùng trong trường hợp yếu bẩm sinh; Tỳ Vị suy yếu.

+ Bán Hạ Bạch Truật Thiên Ma Thang dùng trong trường hợp tạng hàn, chân tay lạnh, tiêu hoá kém, uể oải, buồn ngủ sau bữa ăn. Thuốc có tác dụng tăng trương lực Tỳ Vị.

+ Đại Kiến Trung Thang dùng trong trường hợp sợ lạnh và yếu, không có sức, mạch Nhược, bụng mềm và đau mót. Dùng Đại Kiến Trung trong bụng đầy nơi người suy nhược còn Đại Sài Hồ Thang dùng trong bụng đầy hơi ở cơ thể khoẻ. Cả hai bài thuốc đều có Nhân sâm và Can khương làm tăng chức năng chuyển hoá, trong khi Xuyên tiêu thì kích thích hoạt động cơ của dạ dày.

+ Bổ Trung Ích Khí Thang dùng trong trường hợp người bệnh yếu, không có sức, bụng không có sức đàn hồi.

Y ÁN DẠ DÀY SA

(Trích trong Thiên Gia Diệu Phương).

“Lại X..., nữ 42 tuổi, giáo viên, dạ dày bị sa đã nhiều năm. Bụng đầy trướng, xệ xuống, thường hay ợ hơi, ăn kém, đại tiện không thông, lưỡi hồng nhạt, rêu lưỡi trắng bẩn, mạch Trầm, Huyền, Hoãn.

Chẩn đoán:Tỳ Vị khí hư,Trung khí hạ hãm.

Điều trị: Thăng đề, cố thoát.

Dùng bài Tứ Kỳ Thang (Hoàng Kỳ 20g, Bạch Truật 16g, Chỉ Xác 16g, Phòng Phong 10g) thêm Mộc hương 6g, Sa Nhân 6g. Sắc uống ngày 1 thang. Uống 3 thang thì bụng đỡ trướng, thêm 3 thang nữa thì hết trướng. Sau đó chuyển dùng Bổ Trung Ích Khí Hoàn để điều lý. Hai năm sau hỏi lại chưa thấy tái phát, người béo mập ra.”

Y Án DẠ DÀY SA II

(Trích trong Thiên Gia Diệu Phương)

“ Dương X, nam... chụp X.Quang thấy dạ dày sa xuống 14cm, vì không muốn mổ nên xin điều trị bằng Đông Y.

Chẩn đoán: Trung khí hạ hãm.

Điều trị: Bổ trung ích khí, kiện Tỳ hòa Vị.

Cho dùng bài ‘Bổ Nguyên Phục Vị Thang’ (Đảng sâm, Kê nội kim đều 12g, Bạch truật, Vân linh đều 10g, Sơn dược 15g, Sa nhân, Khấu nhân, Trần bì, Chỉ xác, Hậu phác, Mạch nha, Cốc nha, Thần khúc, Sơn tra, Cam thảo đeù 6g, Mộc hương 3g, Đại táo 6 trái), uống thuốc nửa năm thì mọi triệu chứng đều hết. Chụp X. Quang kiểm tra lại, thấy dạ dày đã bình thường, làm việc lại được.

Y Án DẠ DÀY SA III

(Đại Điền Văn ( Nhật Bản) - theo Y Án Châm Cứu Thực Nghiệm)

“ Bà X...,49 tuổi,dạ dày bị sa xuống dướo rốn 2 ngang ngón tay, lấy tay đè vào thấy cộm,ấn nhẹ cũng đau, đè nặng lại càng đau nhiều hơn, ấn vào huyệt Thủy Phân và huyệt Đại Cự (phía bên phải) thấy đau, ngoài lưng và vai cũng đau.

Dùng các huyệt: Trung Quản, Thủy Phân, Đại Cự (bên phải), Thận Du, Kinh Môn, Thứ Liêu, Tỳ Du, Tâm Du, Cách Du, Phế Du, Thân Trụ, Khúc Trì, Dương Trì (bên trái), Dương Lăng Tuyền, Thái Khê, tất cả đều cứu, mỗi huyệt 5 tráng.

Vì kèm thêm dạ dày nhiều nước chua vì vậy cứu thêm Túc Tam Lý.

Cứu trị 2 ngày thì ăn được, người khỏe, không đau nhức như trước.

Lần thứ 2 cứu Đại Cự, Cách Du, Tâm Du, Phế Du, Khí Hải, Hoạt Nhục Môn, Can Du, Đốc Du, Túc Tam Lý.

Về sau cứ cách 2 tuần cứu trị 1 lần, trị trong 3 tháng, bịnh khỏi hẳn.

DẠ DÀY SA IV

‘Trích trong Y Án Thực Nghiệm của Đại Điền Văn (Nhật Bản).’

“ Anh X, giáo viên, 36 tuổi, dạ dày bị sa xuống dưới rốn 3 ngang ngón tay. Đè mạnh các huyệt Thủy Phân, Trung Quản, Hoạt Nhục Môn, Kinh Môn đều thấy đau,ở sau lưng chỗ các huyệt Tỳ Du, Tam Tiêu Du, ấn vào cũng thấy đau.

Cứu các huyệt Trung Quản, Thủy Phân, Hoạt Nhục Môn, Kinh Môn, TyØ Du, Tam Tiêu Du và thêm Dương Trì (bên trái), Khúc Trì, Túc Tam Lý, Dương Lăng Tuyền, Thái Khê đều 5 tráng.

Liên tiếp cứu trị như vậy trong 6 tháng, bịnh hoàn toàn khỏi. 1 năm sau, người khỏe mạnh mập mạp “