Phong tục cúng gia tiên cho bạn trẻ

(Hoàng Kim) – Xin giới thiệu : Lễ cắt tiền duyên, Lễ chạm ngõ, Lễ tơ hồng, Dâu, rể làm lễ gia tiên

            1/ Lễ cắt tiền duyên

            Trước đây, khi một người con trai và một người con gái có ý định kết duyên với nhau, nhưng do những trục trặc nào đó duyên nợ không thành. Người xưa cho rằng nguyên nhân do kiếp trước hai người đã là vợ chồng nhưng đôi bên ngang trái không sống cùng nhau chọn kiếp cho nên người chồng ( hoặc người vợ ) kiếp trước chưa đi đầu thai còn theo ám ảnh. Do đó cần cúng giải sự theo đuổi của vong hồn người khuất, gọi là lễ cúng cắt duyên kiếp trước hay là lễ cắt tiền duyên.

            Trong lễ này, người ta thường mời nhà sư đến tụng kinh siêu độ cho những người này.

            Lễ vật cúng này thường là đồ mã(để hóa khi kết thúc buổi lễ ), có một hình nhân thế mạng( là nam hoặc nữ) để “ cưới” cho người vợ hoặc chồng kiếp trước của người làm lễ. Việc làm này có thể làm an lòng họ để họ không gây cản trở trong việc hôn nhân kiếp này.

            2/Lễ chạm ngõ

            Sau khi hai bên gia đình đã thỏa thuận và đi đến quyết định cưới, gả, nhà trai sẽ hẹn ngày với bên nhà gái để đem lễ vật trầu cau đến xin đính ước.

            Theo phong tục thường phải chọn ngày tốt, tức là ngày âm dương bất tương, thì vợ chồng sau này ăn ở mới thuận hòa, để tiến hành lễ chạm ngõ. Trong ngày chạm ngõ, nhà trai sắm một lễ món cúng cáo tổ tiên để báo công việc trăm năm của con hay cháu. Sau đó nhà trai sử một lễ đưa sang nhà gái. Lễ gồm một cơi trầu têm cánh phượng, cau bổ tư bẻ cánh tiên. Nhà khá giả đưa cả buồng cau, mười mớ trầu, mứt sen, trà lạng đựng trong các quả sơn son thiếp vàng. Có nơi ngoài trầu cau, rượu mứt , nhà trai còn biếu bánh khảo( nay thường là bánh xu xê, bánh cốm…) và các loại bánh khác được ưa chuộng. Có thể lễ vật tuy ít, nhưng cốt ở tấm lòng thành của nhà trai.

            Đoàn người đi chạm ngõ gồm bà mối, bà mẹ, bà dì,, bà cô của chú rể. Các cô gái chưa chồng trong họ tộc ( nay thường là nam giới chưa vợ ), đội các mâm quả hoặc bưng khay trầu đi trước, sau đó mới đến nam hoặc nữ thanh niên trong đó có chú rể.

            Lễ được chia làm hai phần: phần nhiều đặt lên bàn thờ và cha của cô dâu sẽ khấn vái để báo cáo với tổ tiên về ngày mà con hay cháu họ sắp lập gia đình. Phần còn lại đưa về ông cậu của cô gái, để lễ gia tiên bên ngoại.

            Trước khi nhà trai ra về, nhà gái lại quả một phần.

            Hiện nay, nhiều gia đình vì một lý do nào đó như: đường sá đi lại từ nhà trai đến nhà gái quá xa, hay không có điều kiện nên người ta không làm riêng lễ chạm ngõ trong một ngày  mà ghép vào làm chung với lễ ăn hỏi.

            Theo phong tục xưa, trong lễ chạm ngõ, nhà trai đưa cho nhà gái một tờ hoa tiên, trong đó ghi tên tuổi ngày sinh tháng đẻ của chú rể để nhà gái xem xét và chấp nhận cho việc đính hôn.

            Lễ chạm ngõ thực chất là lễ đính hôn, nên từ sau ngày đó nhà trai thường qua lại nhà gái để tỏ tình thân mật và bàn tính chuyện ăn hỏi sắp đến.

            3/ Lễ xin dâu

            Hai bên gia đình nhà trai và nhà gái đã thống nhất ngày giờ đón dâu từ trước , do vậy trước giờ đón dâu , nhà trai có mấy người mang một cơi trầu, một chai rượu đến xin dâu báo trước giờ đoàn đón dâu sẽ đến để nhà gái chuẩn bị đón tiếp.

            Cơi trầu và chai rượu này được nhà gái đặt lên bàn thờ để làm lễ cáo tổ tiên biết trước, rồi hạ xuống đón khách đi đưa cô dâu.

            Đại diện của nhà trai là mẹ chồng, hoặc cô dâu, thím trong họ để đưa lễ này.

            4/ Lễ tơ hồng

            Người xưa cho rằng việc nên vợ nên chồng là do ông Tơ bà Nguyệt se duyên, chính vì thế khi cô dâu chú rể thành vợ thành chồng phải tạ ơn ông Tơ và bà Nguyệt phù hộ cho ăn nên làm ra  và phù hộ cho ăn ở với nhau trọn kiếp trọn đời.

            Vì vậy, sau khi đón dâu trở về, người chủ dâu sẽ vào bàn thờ gia tiên nhà chú rể để làm lễ trước rồi hai vợ chồng cô giâu chú rể vào lễ sau. Dân gian gọi lễ này là lễ tơ hồng. Trong lễ tơ hồng có đọc văn tế. Nội dung bản văn tế mỗi nơi viết một khác không quy định thống nhất, nhưng nội dung cơ bản là ca tụng công đức ông Tơ bà Nguyệt se mối duyên lành cho đôi trẻ, và mong ông bà tiếp tục phù hộ cho cô dâu chú rể ăn ở với nhau đến đầu bạc răng long, sinh con đàn, cháu đống, ăn nên làm ra.

            Hiện nay phong tục này hầu như đã bị bỏ qua, chỉ còn lại một số ít gia đình vẫn tổ chức. Nội dung cơ bản của lễ ông tơ bà nguyệt là biểu dương đạo vợ chồng ăn ở chung thủy, sống hòa thuận. Đây là một nghi lễ mang ý nghĩa cao quý, giáo dục con người làm điều thiện, tránh điều tà ác.

VĂN KHẤN GIA THẦN,

GIA TIÊN KHI CƯỚI GẢ

            Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Kính lạy:

- Hoàng Thiên Hậu tổ chư vị Tôn thần

- Ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản Xứ Thổ địa

-  Ngài bản Gia Táo Quân cùng các chư vị Tôn thần.

- Tổ tiên và các chư vị hương linh nội, ngoại

Hôm nay là ngày….tháng….năm….

Tín chủ chúng con là……………………………………………....................

Ngụ tại………………………………………………………………………..

             Con trai hoặc von gái của tín chủ là ………………………………………....

            Năm nay………………tuổi, kết duyên cùng………………………………..

            Người thôn……………, xã…………., huyện……………………………….

            Nay thủ tục hôn lễ đã thành.

            Xin sắm sửa: hương hoa, thà quả cùng lễ vật………………………………..

            Dâng lên trước án

            Kính lạy:

            - Trước thần linh bàn thổ

            -  Trước linh bài vị gia tiên

            - Trước phúc tổ di lai, Ông Tơ bà Nguyệt.

            Xin được giáng lâm, nạp thụ

            Phù hộ cho các cháu:

            Giai lão trăm năm, vững bền hai họ.

            Nghi thất nghi gia, con cháu thịnh đạt.

            Cúi xin gia vị chư ân

            Mọi sự hành thông, cung trần bái thỉnh

                                                                                                            Cẩn cáo!

            5/ Dâu, rể làm lễ gia tiên

            Trong gia đình xảy ra biến cố gì, con cháu đều phải cúng cáo gia tiên từ việc hiếu đến việc hỷ, từ việc vui cho tới việc buồn….

            Chính vì thế trong ngày vui mừng lễ thành hôn cho con cháu, người ngoài gia trưởng phải khấn vái  tổ tiên thì cô dâu chú rể phải cúng lễ tổ tiên.

            Trước khi sang nhà gái đón dâu, chú rể phải làm lễ ở bàn thờ nhà mình. Đến khi sang nhà gái đón dâu, cả cô dâu và chú rể phải xin phép hai họ cho cúng lẽ tổ tiên nhà gái ở tại chính nhà bố mẹ vợ ( có trường hợp phải vào lễ  ở nhà thờ họ bên nhà vợ).

            Đối với cô dâu cũng vậy, ngày vu quy, khi về nhà chồng, việc đầu tiên là phải lễ trước bàn thờ tổ tiên nhà chồng. khi về đến nhà chồng nhiều nơi còn quy định khi cô dâu về thì gia đình nhà chồng phải đưa cô dâu đến lễ ở nhà thờ trong hai họ nội ngoại nhà chồng.

            Việc làm lễ trước nhà thờ nhà chồng hoặc ở nhà với mục đích chính là để cô dâu chú rể trình diện với tổ tiên ông bà coi như tổ tiên ông bà của bên vợ ( hay chồng cũng như nhà mình. Và đây cũng là dịp tổ tiên nhận mặt chàng rể hoặc nàng dâu )

Nguồn: Hoàng Kim