Bài 1: Giới thiệu chung về Jaws script

 1. Giới thiệu về Jaws script

 1.1 Giới thiệu chung

Jaws script là một dạng ngôn ngữ lập trình đơn giản của Jaws  cho phép người dùng Jaws có thể tùy chọn thay đổi hoạt động của Jaws như sau:

 Thứ nhất: Nó cho phép người dùng thay đổi cách  Jaws đọc theo ý của mình. Ví dụ như bình thường nếu ta dùng Skype mà không cài script cho Skype thì khi ta chat, Jaws sẽ không tự đọc được dòng chữ mà người bên kia gửi cho ta. Nhưng nếu  ta cài Jaws script cho Skype thì Jaws tự động đọc cho ta nghe dòng chữ mà người bên kia gửi.

 Thứ hai: Dùng Jaws script để can thiệp vào các ứng dụng phần  mềm khác để tạo ra các phím tắt cho phép người dùng sử dụng phần mềm đó dễ dàng hơn. Ví dụ điển hình là với script của Skype. chúng ta dễ dàng dùng skype với các phím tắt sau khi ta cài thêm jaws script cho nó.

Ngoài ra Jaws script còn một số khả năng khác nữa nhưng dó là hai chức năng quan trọng mà chúng ta nên tập trung tìm hiểu.

Mặc định sau khi cài Jaws, chúng ta có thể dễ dàng dùng các phần mềm như: firefox, internet explorer, Microsoft word, excel, out look, vân vân. Đó là bởi  vì Jaws đã cung cấp sẵn các script cho các phần mềm đó.  Bạn có thể tham khảo các script này trong thư mục  script của mặc định của Jaws. Trên window 7 thường là:

C:\ProgramData\Freedom Scientific\JAWS\14.0\SETTINGS\enu

 1.2 Các loại script

Có hai loại script :  script toàn cục (global script) và script cho một chương  trình cụ thể (program  script).

 Script toàn cục là script không thuộc về một chương trình nào cả. Nó có thể được dùng bất  cứ khi nào Jaws  chạy, không phụ thuộc vào chương trình nào đang được bật hay đang thao tác. Ví dụ script cho tiếng việt (jvnvoice) để chuyển đổi giọng đọc tiếng anh sang tiếng việt, hay script thông báo giờ hiện tại của hệ thống khi ta ấn phím Jaws + F12 đều là các script toàn cục.  Tên  của script toàn cục có thể là tên bất kỳ, không có quy ước nào cả.

Script cho một chương trình cụ thể là script chỉ được dùng khi chúng ta đang thao tác trên chương trình đó. ví dụ script cho Skype,  Microsoft out look, word, excel, vân vân. Những script này chỉ được dùng khi ta đang thực hiện các thao tác trên các chương trình đó (tức là cửa sổ của chương trình đó đang được xuất hiện trên cùng màn  hình  hay đang được active) Tên của file script  chính  là tên của chương trình. Ví dụ tên file script của  chương trình Skype phải là skype.jss.

chi tiết về các viết các loại script đó sẽ được giới thiệu trong các phần sau.

 1.3 Thư mục script

Có hai thư mục chứa script của Jaws:

thư mục script mặc định của Jaws: Để vào được thư mục này ta làm như sau: Chọn menu start  all programs - Jaws 14.0  - explorer Jaws - share settings

Trên Windows 7 thì   đường dẫn của nó thường là:  

C:\ProgramData\Freedom Scientific\JAWS\14.0\Settings\enu

 Trong thư mục này bạn có thể thấy có rất nhiều các file script  mặc định của Jaws, có cả các script toàn cục và script của các chương trình cụ thể. Ví dụ: Các file bắt đầu bằng chữ default là script toàn cục của Jaws, các file bắt đầu bằng chữ outlook là  script của chương trình  microsoft out look.  Bạn không nên sửa các script trong thư mục này.

 Thư mục script của người dùng: Để vào thư mục này bạn làm như sau: chọn  menu  start - all programs - jaws 14.0 - explorer Jaws - my settings

Trên wwindows 7  đường dẫn của thư mục này thường là:

C:\Users\Administrator.TRANVINHHN\AppData\Roaming\Freedom Scientific\JAWS\14.0\Settings\enu

(Trong  đó  Administrator.TRANVINHHN là tên user)). Thư mục này chứa  các script mà bạn cài thêm hoặc các script sau này bạn viết sẽ phải được lưu trong đây.

 1.4 Script và trình quản  lý  bàn phím trong Jaws (keyboard manager)

Script thường  không tự hoạt động được, muốn script chạy thì ta phải  gắn script cho một  phím hay một tổ hợp phím nào đó. Trong Jaws có  một trình quản  lý  các phím tắt của tất cả các script gọi là Keyboard manager.

Để mở trình quản lý các phím tắt ta làm như sau: Mở Jaws Manager bằng cách ấn tổ hợp phím Jaws + F2, rồi di chuyển mũi tên lên xuống đến phần  keyboard manager  rồi ấn enter.

Sau khi mở được chương trình đó, ta sẽ thấy 1 danh sách các chương trình có phím tắt có gắn kèm các script. Ví dụ: firefox, explorer, out look,  vân vân. Bạn có thể dùng phím mũi tên lên xuống để  chuyển đến chương trình mà bạn muốn xem các phím tắt và các script đi kèm với nó. Bạn chọn thử một chương trình rồi  chuyển qua danh sách các phím tắt của chương trình đó. Bạn có thể thêm, bỏ hay thay đổi các phím tắt cho một script bất kỳ, miễn là phím tắt đó không bị trùng với script khác. tất cả các phím tắt của một chương trình được lưu trong 1 file có tên chính là tên của chương trình đó  và có đuôi là .jkm. Ví dụ: firefox.jkm là file chứa các phím tắt của trình duyệt web firefõ Các file này cũng nằm trong thư mục script của Jaws hoặc của người dùng.

Lưu ý là đối với  các script toàn cục thì có file default.jkm chứa tất cả các phím tắt cho các script toàn cục.

1.5 Các file đi kèm cho script

 - file source (.jss): đây là file chứa script mà ta viết, file này là bắt buộc  và là quan trọng nhất

 - file chứa phím tắt (.jkm): file này chứa phím tắt cho các script ta viết, file này cũng bắt buộc phải có nếu ta viết script cho các chương trình riêng rẽ. Nếu script của ta là script toàn cục thì không cần có file này, khi đó các phím tắt ta sẽ thêm vào trong file default.jkm của Jaws.

- file tài liệu mô tả (.jsd): file này là tùy chọn, nó chứa các miêu tả ngắn gọn cho các script. Bạn nên tạo file này để  xem được danh sách các script và các hàm khi bạn ấn Control + L

 - file định nghĩa (.jsh - header): file này là tùy chọn, chứa các định nghĩa của script. Các định nghĩa có thể được đặt trong file .jss nhưng nếu số lượng lớn thì ta  nên tách thành file .jsh để dễ quản lý.

 - file chứa nội dung thông báo  (.jsm = message): file này là tùy chọn, nó chứa các thông báo lỗi, cảnh báo, hướng dẫn cho người dùng.

 - File chạy của script (.jsb - binary): File này ta không cần viết, nó được Jaws tạo ra khi ta biên dịch file code .jss và file .jsh của ta.

- Ngoài ra nếu cần thiết thì script có thể có file cấu hình (.jcf) chứa các thông tin cần thiết cho script.

 1.6 Viết script với  Script  Manager  của Jaws

Script Manager  là một chương trình quản lý các script trong Jaws, nó cũng cho phép ta tạo mới các script. Để bật nó ta làm như sau: Ấn phím Jaws + F2 để bật Jaws manager, trong danh sách hiện ra ta chọn " script manager" . Sau khi được mở ra nó sẽ tự động mở 1 script của chương trình chúng ta đang bật. chúng ta có thể tắt nó đi bằng cách   sau: Ấn phím Alt + F để mở menu File, rồi dùng phím mũi tên xuống di chuyển đến mục Close, rồi ấn enter  để đóng nó lại.

Bây giờ chúng ta sẽ mở một script để xem các thao tác trên script như thế nào. Ấn phím Control + O  để mở cửa sổ Open. Dùng phím tab để di chuyển đến các mục trong cửa sổ này. Các file script thường có đuôi  file là .jss (Jaws script source ) nên trước tiên ta  ấn tab để nhảy đến mục "file of type". Đây là một combo box , chúng ta dùng phím mũi tên lên xuống để chọn kiểu file mà ta muốn mở. ở đây ta chọn kiểu file  là "source file" có phần đuôi  là .jss. Sau khi chọn mục này xong thì chương trình sẽ tự động chỉ hiển thị các file có đuôi là .jss thôi để ta dễ chọn. Bây giờ  tìm đến thư mục script của Jaws, rồi tìm file default.jss, sau đó ấn enter để mở file này. Giờ ta có thể xem các script trong file này được viết như thế nào.

Bạn có thể thao tác với file script  thông qua các mục trên các menu : File, edit, script, vieww, vân vân. Dưới đây là một số các phím tắt hay dùng:

Control + O :  Mở file

Control + L Liệt kê các script trong file hiện tại. Nếu không có script nào được liệt kê thì vào menu file, rồi chọn "synchronize documentation"

Control + S Lưu và dịch file script hiện tại để tạo ra file .jsb

Control + W: Lưu nhưng không dịch file script sang dạng .jsb

Control + F: Tìm kiếm trên file hiện tại

F3: Tìm tiếp

Bây  giờ ta mở file .jkm để xem các phím tắt được lưu như thế nào. Ấn Control  + O để mở cửa sổ Open, trong phần "file of type", chọn kiểu file là key map (jkm) rồi tìm file default.jkm.

Sau khi mở được file này bạn sẽ thấy các phím được lưu như sau:

[Common Keys]

Alt+Shift+1=switchToMaiDung

Phần [Common Keys] là phần chứa các phím tắt chung.

Alt + shift + 1 là phím tắt của script switchToMaiDung (đây là tên của script)

Như vậy bài này ta đã biết sơ qua về script trong Jaws, cách script hoạt động như thế nào. Chi tiết về cách tạo script sẽ được hướng dẫn trong bài sau.