Yêu cầu về phẩm chất và năng lực của người giáo viên và giáo viên chủ nhiệm lớp trong giáo dục trẻ khuyết tật

      (Thế giới matxa) - Đặc thù của hoạt động giáo dục và dạy học trẻ khuyết tật quyết định những phẩm chất và năng lực cần có của người giáo viên nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của trẻ. Hệ thống phẩm chất và năng lực của người giáo viên tiểu học trong giáo dục hoà nhập trẻ khuyết tật bao gồm:

·                      Hệ thống phẩm chất:

            Tính nhân văn: Trẻ khuyết tật trước hết cũng là trẻ em, chúng được tôn trọng và có quyền được hưởng các Quyền như mọi trẻ em khác: được chăm sóc giáo dục, được bảo vệ, được phát triển, được tham gia. Bên cạnh đó tình cảm nhân đọa là một đòi hỏi không thể thiếu, cùng với những nhu cầu cơ bản của mọi trẻ em khác thì trẻ khuyết tật còn có những nhu cầu đặc biệt về thể chất và tinh thần cần được giáo viên cũng như những người xung quan thấu hiểu, chia sẻ tình cảm và trách nhiệm.

            - Lí tưởng nghề nghiệp: Bao gồm nhận thức về tầm quan trọng của công tác giáo dục và dạy học trẻ khuyết tật một cách sâu sắc và thể hiện bằng những việc làm cụ thể. Lí tưởng nghề nghiệp được bộc lộ ở các khía cạnh: Hứng thú nghề nghiệp; Lòng yêu nghề, mến trẻ; Trách nhiệm với trẻ trước gia đình trẻ, cộng đồng, xã hội và trước lương tâm của chính bản thân người giáo viên. Và cuối cùng là sự thể hiện rõ ràng nhất ở hiệu quả công tác giáo dục và dạy học trẻ khuyết tật nói riêng và giáo dục hòa nhập.

            - Tư duy nghề nghiệp (tư duy giáo dục và dạy học): trẻ khuyết tật dù ở dạng khuyết tật và mức độ nào cũng có những khả năng, nhu cầu nhất định. Mỗi trẻ là một bức tranh hết sức phong phú, đa dạng về các lĩnh vực phát triển. Tất cả mọi trẻ, trong đó có trẻ khuyết tật đều có thể phát triển thông qua các tác động giáo dục phù hợp. Giáo dục và dạy học là nhằm phát triển tối đa khả năng, nhu cầu phát triển, tận dụng tối đa "khả năng còn sót lại" của trẻ. Chính điều này còn góp phần vào việc làm giảm thiểu những ảnh hưởng "thứ phát" do khuyết tật đem lại. Chính vì vậy, phẩm chất này của người giáo viên còn được thể hiện sự linh hoạt trong việc sử dụng thiết kế mục tiêu, kế hoạch giáo dục và dạy học phù hợp với từng thời điểm, không gian và đặc biệt phù hợp với đối tượng trẻ khuyết tật cụ thể. Đồng thời, tất cả những lời nói, việc làm cần được giáo viên cân nhắc đến hậu quả giáo dục của nó. Đối với học sinh và trẻ khuyết tật tiểu học thì giáo viên là "thần tượng", là chỗ dựa tinh thần quan trọng nhất. Do đó, giáo viên cần phải là một hình mẫu cho các học sinh noi theo.

·                      Hệ thống năng lực:

            - Năng lực giáo dục:

            + Năng lực hiểu đối tượng giáo dục: Xác định khả năng, nhu cầu và sở thích của trẻ;

            + Năng lực xây dựng mục tiêu, lập kế hoạch giáo dục cá nhân: Năng lực này là năng lực biết dựa vào điểm mạnh, những khó khăn hạn chế của trẻ, mục tiêu giáo dục (những phẩm chất, kiến thức, kĩ năng cần hình thành cho trẻ), hình dung được hiệu quả của các tác động giáo dục thông qua việc tổ chức thực hiện các hoạt động…

            + Năng lực cảm hóa trẻ: Là năng lực gây những ảnh hưởng giáo dục trực tiếp bằng kiến thức, tình cảm, sự nhiệt thành và ý chí của người giáo viên.

            - Năng lực dạy học:

            Được hiểu như là một năng lực chuyên biệt cảu giáo dục, thể hiện cụ thể:

            + Năng lực hiểu trẻ: Kiến thức, kĩ năng cũng như những kinh nghiệm đã có của trẻ trước khi lĩnh hội kiến thức, kĩ năng mới tức là năng lực xác định những cái mà trẻ cần, bước phát triển tiếp theo của trẻ.

            + Năng lực thiết kế bài học có hiệu quả trong lớp học hòa nhập: Xác định mục tiêu bài học, nội dung bài học, xác định khối lượng kiến thức, kĩ năng  và mức độ khó của kiến thức bài học (chế biến tài liệu), các hoạt động và mức độ tham gia của trẻ trong bài học, dự kiến kết quả bài học…

            + Năng lực tổ chức các hoạt động: Năng lực giao nhiệm vụ học tập, hướng dẫn trẻ thực hiện, theo dõi, điều chỉnh và hỗ trợ khi cần…

            Năng lực thiết lập các mối quan hệ (năng lực giao tiếp):

            Giáo viên - trẻ, trẻ - trẻ, nhóm/vòng bạn bè, giáo viên phụ trách lớp với các giáo viên trong tổ, khối lớp khác, giáo viên và Ban giám hiệu nhà trường, giáo viên - gia đình trẻ, giáo viên với các lực lượng cộng đồng, xã hội… Năng lực này gắn kết với phẩm chất lí tưởng nghề nghiệp của người giáo viên, lòng yêu nghề, mến trẻ, hứng thú làm việc, cộng tác để thực hiện quá trình giáo dục và dạy học đảm bảo hiệu quả cao.

            - Năng lực kết hợp huy động các lực lượng cộng đồng, xã hội tham gia vào giáo dục hòa nhập trẻ khuyết tật:

            Năng lực này thể hiện dạng năng lực thiết lập các mối quan hệ nhằm huy động sức mạnh giáo dục của cộng đồng, các tổ chức xã hội, các cá nhân tham gia tích cực vào công tác giáo dục hòa nhập, trong đó nhà trường và giáo viên phải là người đóng vai trò nòng cốt nhằm giúp trẻ khuyết tật được hòa nhập vào cuộc sống cộng đồng.

            - Năng lực đánh giá:

             Nhìn thấy được sự thay đổi về nhận thức, kĩ năng, hành vi, thái độ của trẻ khuyết tật thông qua những tác động giáo dục trong nhà trường, tại gia đình và trong đời sống cộng đồng.