Các xương tiêu biểu trong giải phẫu cơ thể người

      (Thế giới mát xa) - Xin giới thiệu các lọa xương dựa trên các khu vực như: xương ở Đầu , mặt, xương ở Cột sống, xương ở Lồng ngực, xương ở Chi trên, xương ở Chi dưới

1. Các xương ở Đầu , mặt:

Các xương đầu , mặt gồm 23 xương, chia làm 2 phần: Khối xương sọ bảo vệ não và khối xương mặt gồm mặt, mũi, miệng.

a) Khối xương sọ: 
-Xương trán: gồm 1 xương tạo nên trán và phần trên ổ mắt.
-Xương thái dương: gồm 2 xương, ở mặt ngoài hộp sọ, tạo nên ống tai ngoài ở phía trước-trên và mỏm chũm ở dưới.
-Xương đỉnh: gồm 2 xương tạo nên vòm sọ.
-Xương chẩm: gồm 2 xương tạo nên mặt sau của hộp sọ.
-Xương bướm: gồm 1 xương có hình dáng như con bướm, tạo nên đáy hộp sọ ở phía sau mắt. Các xương trán, xương thái dương, xương đỉnh, xương chẩm tiếp khớp với nhau bởi các đường khớp. ở trẻ sơ sinh, sự tiếp khớp các đường khớp chưa hoàn toàn, nơi gặp nhau của các đường khớp chỉ là tổ chức mô mềm, được gọi là thóp. Khoảng 2 tuổi, sau khi sinh, các thóp sẽ đóng kín hoàn toàn.

b) Khối xương mặt: 
-Xương sàng: gồm 1 xương nằm trước xương bướm và sau dưới xương trán.
-Xương mũi: gồm 2 xương, tạo nên nửa trên của sống mũi, ở giữa 2 mắt phải và trá
-Xương lệ: gồm 2 xương tạo nên mặt trong của ổ mắt.
-Xương xoăn mũi dưới: gồm 2 xương tạo nên một phần của thành ngoài ổ mũi.
-Xương hàm trên: gồm 2 xương mang các răng trên, bên trong có chỗ rộng gọi là xoang hàm trên.Xoang hàm trên thông với ổ mũi.
-Xương gò má: gồm 2 xương tạo nên gò má.
-Xương khẩu cái: gồm 2 xương nằm sau xương hàm trên.
-Xương lá mía: gồm 2 xương.
-Xương hàm dưới: gồm 1 xương mang các răng dưới. ở 2 đầu là góc hàm dưới.
-Xương móng: gồm 1 xương nằm trên sụn giáp, cách khối xương mặt.  
ở mặt trước khối xương mặt có ổ mắt chứa nhãn cầu 
2. Cột sống:  
Cột sống có khoảng 33 đốt sống xếp chồng lên nhau.

a)Cấu tạo chung của 1 đốt sống:

Đốt sống gồm thân đốt sống hình trụ ở phía trước và cung đốt sống. Cung này cùng với thân đốt sống tạo thành lỗ đốt sống ở chính giữa. Nhìn từ trên xuống, từ mặt sau cung đốt sống trồi ra mỏm gai, từ hai bên trồi ra mỏm ngang. Nhìn bên phía sau thân đốt sống có chỗ lõm bên trên gọi là khuyết sống trên, chỗ lõm bên dưới gọi là khuyết sống dưới. Phần nhô ra phía trên là mỏm khớp trên, nhô ra phía dưới là mỏm khớp dưới. Mỏm gai ở phía sau nhất.

b) Phân loại đốt sống:

-Đốt sống cổ: gồm 7 đốt. Đốt sống cổ c7 còn được gọi là đốt sống lồi vì có mỏm gai lớn, khi gập đầu về phía trước, mỏm gai nhô ra sau.
-Đốt sống ngực: gồm 12 đốt. Mặt ngoài của mỏm ngang và xương sườn tạo nên khớp sường-ngang.
-Đốt sống thắt lưng: gồm 5 đốt. Do phải chống đỡ toàn thân nên các đốt sống thắt lưng rất lớn và chắc chắn.
-Xương cùng: gồm 5 đốt sống dính lại làm một tạo thành xương cùng.
-Xương cụt: gồm 4 đốt. Lúc đầu được tạo nên bởi 4 đốt sống rời nau, sau dính lại làm một.

c) Khớp giữa các đốt sống. 

Mỏm khớp dưới của đốt sống trên và mỏm khớp trên của đốt sống dưới tạo thành khớp gai đốt sống. Sự liên kết trên dưới của các đốt sống tạo thành lỗ đốt sống. Các đốt sống ghép lại thành cột sống, các lỗ sống tạo thành ống sống. Ống sống dài khoảng 40 cm bên trong chứa tuỷ gai. Giữa thân các đốt sống có đĩa gian đốt sống,giúp cột sống có thể gập duỗi và xoay. 

d) Độ cong của cột sống:  

Lúc mới sinh, cột sống (từ đốt sống cổ đến đốt sống cùng) cong ra sau. Khi bắt đầu đi, để duy trì sự cân bằng của cột sống, các đốt sống cổ và đốt sống thắt lưng cong ra trước.  

3. Lồng ngực:  

Lồng ngực bảo vệ tim và phổi.

a) Cấu tạo của lồng ngực:

-Xương ức: gồm 1 xương nằm ở thành giữa trước của lồng ngực, gồm 3 phần: cán ức, thân ức và mỏm mũi kiếm. 
-Xương sường: gồm 12 đôi. Từ xương sườn 1 đến xương sườn 7 nối trực tiếp với xương ức bằng sụn riêng được gọi là xương sườn thật. Từ xương sườn 8 đến xương sườn 12 được gọi là xương sườn giả. Ba đôi: 8,9,10 nối với xương ức nhờ sụn sườn 7; hai đôi: 11, 12 không có sụn nối với xương ức.

b) Cử động của lồng ngực:  

ở ngang mức xương sườn 9, chiều dài của lồng ngực từ trái sang phải được coi là lớn nhất. Đường kinh ngang lớn hơn so với đường kinh trước sau. Khi hít vào lồng ngực căng ra, khi thở ra lồng ngực xẹp xuống.  

4. Chi trên:  

Xương chi trên gồm đai vai, xương cánh tay, các xương ở cẳng tay, các xương ở cổ tay, và các xương ở bàn tay.

a) Đai vai:

-Xương đòm: mỗi bên có một xương. Xương đòm, xương ức và xương vai liên kết với nhau tạo nên các khớp giúp vai chuyển động.
-Xương vai: mỗi  bên có một xương. Là một xương dẹt, hình tam giác ngược.Nơi gặp nhau của bờ trên và bờ trong xương vai là góc trên nơi thấp nhất là góc dưới. Góc dưới ở ngang mức với mỏm gai đốt sống ngực d7. Phía ngoài xương vai có ổ chảo, cùng với xương cánh tay tạo thành khớp vai. Phía ngoài  của bờ trên có mỏm quạ nhô  chếch lên trên rồi gập ra trước và ra ngoài. Phần trên của mặt lưng có phần nhô ra mỏng, dài gọi là gai vai. Đầu ngoài của gai vai dẹt lại và nhô rõ rệt gọi là mỏm cùng vai. Chỗ trũng phía trên và dưới gai vai được gọi là hố trên gai và hố dưới gai. Gai vai và mỏm cùng vai có thể dễ dàng sờ thấy ngay dưới da

b) Xương cánh tay:  

Mỗi bên có một xương. Đầu trên của xương cánh tay có chỏm, củ lớn, củ bé, rãnh gan củ. ở rãnh gan củ có gân cơ nhị đầu cánh tay đi qua. Nơi đây thường có phản ứng viêm. Đầu dưới củ xương cánh tay có mỏm trên lồi cầu ngoài, mỏm trên lồi cầu trong, chỏm còn, ròng rọc

c) Các xương cẳng tay ( xương quay và xương trụ)

-Xương quay: mỗi bên có một xương nằm phía ngón cái. Đầu trên có chỏm xương quay, phía ngoài đầu dưới có mỏm trâm có thể sờ thấy ngay dưới da. Trường hợp khi té ngã chống tay xuống thường gẫy ở vị trí trên khoảng 33m đầu dưới xương quay. Gọi là gãy xương Colles.

-Xương trụ: mỗi bên có một xương, nằm phía ngón út. Đầu trên có mỏm khuỷu. Đầu dưới nối thành chỏm,phía trong của chỏm có mỏm trâm trụ. Mỏm khuỷu và mỏm trâm trụ cũng có thể dễ dàng sờ thấy ngay dưới da.

d) Các xương bàn tay:

-Các xương cổ tay: Mỗi tay có 8 xương. Là tập hợp các xương ngắn, giúp cổ tay cử động được mềm mại. 
-Các xương đốt bàn tay: mỗi tay có 5 xương. Đầu xương ở trên (gần cổ tay) gọi là nền giữa là thân và đầu dưới là chỏm.  Các xương đốt bàn tay được gọi theo số thứ tự từ ngón cái đến ngón út là từ 1 đến 5. Xương đốt bàn tay 1 có phạm vi cử động rộng nhất.

- Các xương đốt ngón tay: Mỗi tay có 14 đốt xương. Mỗi đốt xương gồm nền, thân và chỏm. Trừ ngón cái, 4 ngón còn lại mỗi đốt có 3 đốt xương, đốt gần phía đốt xương bàn tay, đốt giữa, đốt xa. Ngón cái không có đốt giữa.  

5. Chi dưới:  

Xương chi dưới gồm xương chậu, xương đùi, xương bánh chè, các xương ở cẳng chân, các xương cổ chân, các xương ở bàn chân.

a) Xương chậu: là xương chẵn về phương diện phôi thai học, xương chậu được tạo thành bởi 3 xương: xương cánh chậu, xương ngồi, xương mu.ở người trưởng thành, 3 xương này dính lại thành một tạo thành xương chậu.Mặt ngoài của xương chậu có ổ cối, cùng với xương đùi tạo thành khớp hông. Mào chậu nằm ở bờ trên xương chậu, gai chậu trước-trên ở bờ trước, gai chậu sau-trên ở bờ sau và ụ ngoài. Tất cả có thể dễ dàng sờ thấy ngay dưới da.

Vị trí cao nhất của mào chậu có cùng độ cao với đốt sống thắt lưng l4. Vị trí của gai chậu trước-trên là mốc quan trọng để biết độ nghiêng của xương chậu. Gai chậu trước-dưới thường có thể xác định qua chỗ lõm dưới da. Lỗ bịt được tạo bởi xương ngồi, xương cánh chậu và xương mu.            

Đại chậu là phần được bao quanh bởi xương chậu hai bên phải trái. Đai chậu, xương cùng, xương cụt tạo thành khung chậu.             
Khung chậu bảo vệ bàng quang, bộ phận sinh dục, trực tràng. Hình dạng khung chậu của nam và nữ khác nhau.

b) Xương đùi:

Mỗi bên có 1 xương. Đây là xương dài nhất của cơ thể. Đầu trên có chỏm đùi hình khối cầu, cùng với xương chậu tạo thành khớp hông. Phần hẹp nối với chỏm gọi là cổ đùi. Mấu chuyển lớn ở dưới-ngoài cổ đùi, Mấu chuyển bé- ở dưới-trong.  Đầu dưới xương đùi to có lồi cầu trong và lồi cầu ngoài. Mặt trong lồi cầu trong, mặt ngoài lồi cầu ngoài. Có thể sờ thấy mấu chuyển lớn,  mỏm trên lồi cầu ngoài, mỏm trên lồi cầu trong ngay dưới da.

c) Xương bánh chè:            

Mỗi bên có 1 xương. Là 1 xương hình tam giác ngược hơi tròn, có thể sờ thấy dễ dàng ngay dưới da. Xương đóng vai trò chống sự ma sát giữa xương và gân. Là xương quan trọng cho động tác duỗi gối.

d) Các xương chi dưới:

- Xương chày: Mỗi bên có 1 xương. Là 1 xương dài chắc sau xương đùi; ở mặt sau cẳng chân. Đầu trên xương chày có phần nhô ra trước gọi là lồi của chày. Giống với xương đùi, phía trong đầu trên xương chày có lồi cầu trong, phía ngoài có lồi cầu ngoài. Phần trong đầu dưới xương chày tạo thành mắt cá trong. Có thể sờ thấy dễ dàng ngay dưới da lồi cầu ngoài, lồi cầu trong, lồi củ chày, bờ trước xương chày mắt cá trong.

- Xương mác: Mỗi bên có 1 xương. Là 1 xương dài mảnh nằm phía ngoài xương chày. Phía ngoài đầu trên là chổm mác. Đầu dưới tạo thành mắt cá ngoài. Cả hai đầu có thể sờ thấy ngay dưới da.

e) Các xương bàn chân:

- Các xương cổ chân: Mỗi chân có 7 xương. Phía gần cổ chân có xương sên và xương gót. Kế tiếp là xương ghe. Tiếp theo là 3 xương chêm.. kể từ ngón cái lần lượt là xương chêm. . Trong, giữa, ngoài. Phía ngoài xương ghe và 3 xương chêm. Này là xương hộp. .

- Các xương đốt bàn chân: Mỗi chân có 5 xương, Đánh số từ 1 đến 5 kể từ ngón cái. Mỗi xương có nền (phía gần cổ chân), thân và chỏm. 
- Các xương đốt ngón chân: Mỗi chân có 14 đốt. Từ ngón cái, 4 ngón còn lại tính từ xương đốt bàn chân; mỗi ngón có 3 đốt gần, giữa, xa. Ngón cái không có đốt giữa.             
Các xương ở bàn chân tạo thành vòm dọc và vòm ngang bàn chân. Những vòm này giúp bàn chân linh động khi di chuyển duy trì tính ổn định cho chi dưới. Vòm dọc có phần trong và phần ngoài, phần trong đặc biệt lớn. Những vòm này được tạo thành do sự sắp xếp của các xương cổ chân và xương đốt bàn chân. Vòm ngang được tạo bởi 3 xương chem., xương ghe, xương hộp và 5 xương bàn chân. Nếu những vòm này mất đi gọi là bàn chân phẳng.  

Giáo sư: Shimura Mayura